Friday, August 27, 2010

Article (29.08.2010)

BEIHRUAL HI ?

- R.Lalduhawma, Editor



Beihrual thla kan lo hmachhawn leh dawn ta reng mai. Ringtu intive tamtakte tan chuan phurrit a ni thei awm e. Keimahah eng nge nghawng a neih a, awmzia eng nge a lo neih tawh tih te pawh chhut let ila. Tin, Kohhran mipuite hian tunlai khawvelah hian dan ang maiin nge kan kalpui a, kan hlawkpui em? Pathian thlarau, keimahni a awm chawh nunna atana hun thaah kan lo hmang tawh thin em? Kan chhehvel a ringlote leh tlu mekte harh lehna atana hun tha leh remchang, ringtu harsa te pawhin tangkai taka an lo hman thin hun hi engtinnge hman kan tum ve dawng le? Heng zawhnate hi inzawt chungin Beihrual hi engtia lo intan nge? Eng nge a lo pian chhan ? Engtiang takin nge Kristian hmasa teah hna a lo thawh tawh dan tarlan in tum teh ang.
Kum 1918 ,October khan Hmunhmeltha khuaah Presbytery nghah a ni a, chu Inkhawmpui chuan Beihrual hi mumal taka Kohhran in hman a rawt a. Inkhawmpui thu ang chuan kum 1912 atangin hman a lo ni chho ta a ni. Kum 91 lai hman a lo ni chho dawn ta a nih chu !! A tir lamah chuan January thla leh thla remchang apiangah Beihrual chu hman mai a ni thin a. Mahse, Kum 1925 Inkhawmpuiin September thlaah hman thin turin a rel fel ta a ni.
Beihrual hman dan hi chi hnih ang deuhin an kalpui thin a, thla chawhma lam hian Kohhran in chawh harhna hun atan an hmang a, thla chawhnu lam erawh chu ringlo mite beih nan an hmang thin thung.

Harhna tum hnihna kha kum1913 ah a lo thleng a, Kum nga (5) vel a vei chhoh chuan ringtu hmasa (Kohhran hmasa) te kha an lo zuai ve tan ta a, chuvang chuan Kohhran ngui leh chau a tlu mek chawh harhna, dawm kanna hmanrua a nih beisei leh ring tlat chungin kum 1918 Presbytery Inkhawmpui chuan rampum huap a Beihrual neih a lo rel thlu ta a ni. Rualkhai takin, thla khat chhungin hman thin turin a lo rel thlu ta a ni.

Beihrual chu an han kalpui ta a, Zoram harhna tum thumna chu a lo thleng ta ngei mai le !! Hei hian Beihrual neih chu Pathian lawmzawng a ni tih a tichiangin ringtu hmasa te khan an pawm thlap a ni. Hemi tum harna hi July 26 1919 ah a rual thatin khaw thumah a thleng rual thawt a, harhna zia pawh a inang tlang hle mai, hun reilote chhungin Zoram dung leh vang a tuam chhuak ta reng a ni. Tin, Mizoram pawh, Mizo Kristiante awmna Manipur, Tripura te thlengin he harhna hian a thleng a, Mizoram harhna thleng tawhah chuan a ropui berin nghawng pawh a nei lian ber a ngaih a ni. Harhna hian kum 4 zet a awh a, Harhna tum thumna thlen hma hian Mizoram Kristian mi 16,125 an awm tawh a. He harhna in kum li chhung Zoram an tuam zet chuan Kristian mi 39,797 an lo tling hman hial a ni. Chutichuan, kum 1923 ah chuan Mizoram ah Kristian chu za zelah 40 (40%) kan lo ni pha tawh a nih chu !! Hetiang taka Kristian pun chakna hmun hi Khawvel hmun dangah a awm hriat a ni lo.

Hei hi Beihrual thupuiin a ken tel tlat, ringlote hnena chanchintha hrilte, puan darh hna thawhte hi a ni. Nula leh Tlangvalten a rualin khua an fang a. Pastor leh Upa ten an tawiawm thin bawk a. Kristian muthlu tawhte an kai harh a, ringlo mite hnenah chanchintha an hril mawlh mawlh bawk thin. Hengte avang hian Kristian a inpe an pung thur thur a, khawvel thil zu leh sa nena lamna hmun a an leklam ber Khuang, Pathian pawlna atan pawha Biakin a an lakluh duh ngai loh te pawh he harhna hian hnehin, engmah sawi lawk leh lakluh pawh rel theitu ten rel buai lovin lakluh a ni ta mai a. Khuang nena zai phei chu Mizo zia nen a lo inrem em avangin an tui em em a, (tun thlengin Khuang hi kan thlah phal ta lo a nih hi) An lam mup mup a, an lam vek thin avangin Biakin pum chu lamtual a siam a tul thin avangin Thutthleng te chu pawnah dah chhuakin an mamawh hunah an lalut leh mai thin a ni. Harhna changtute zingah khenbeh lam changte, taksa khawng te, chalchang hial te pawh an awm. An bante an phar vak vak a, an thlan thisen anga far hialte pawh khawimaw laiah chuan an awma sawi a ni. Lal Isua tuarna tuarpuia tap hawm hawm te pawh an tam hle. Pu Buanga (JH Lorrain) pawhin he harhna hi a chang ve a. Kum 1919 favang laiin Lungrang khua-ah Presbytery Inkhawmpui-ah a kal ve a, mi an tam hle mai a, Biakin a a inkhawm laiin Lal Isua, Krawss a saruaka an khenbeh lai tak kha chiang takin a hmu a, a mittui a sur zung zung mai a, Pu Buanga chuan hetiang hian a sawi hial a ni. “Kalvari tlangah te pawh ka kal tawh a, nimahsela, vawiin a Lungrang Biak Inchhung a ka hmuh fiah ang hian Kalvari tlanga Isua Kraws ka la hmu chiang ngai lo, zanin zet chuan Kalvari tlanga Isua tuarna nasatzia ka hmu ta,” a ti hial a ni.

   Beihrual hman tan a nih atanga Harhna lo thleng hian Mizoram in rinna kawngah nasatakin bung thar min kai tir a, chung zinga tlem chu in tarlang dawn teh ang. Pakhatna ah chuan, Sap hla lehlin Sap Missionary te hla siam leh lehlin ngawt Pathian fak nan sak a nih laiiin, Mizo irawm chhuak hla thar tha tak tak phuahtute he harhna hian a paw chhuak a, chungte chu; Patea, Damhauhva Khawbung, CZ Huala Kawnpui, Zasiama Seling Tlangnuam, Thanherha Phuaibuang, Siamliana Tlangsam(Tripura), Saihnuna Leng, Suakliana Lungrang, Chhawna Serchhip leh adangte pawh an lo chhuak ta zut zut mai a ni. Mizopa hla siam leh phuah ngei hmangin Pathian kan lo fak ve thei ta a nihchu!!

   Chutiangzelin, thuhril hna kha Sap Missionary leh Pastor te chauh tihtur a ni lo ve, tih an lo hre thar zel a, Mizote zing tangin thuhriltu ropui tak tak an lo chhuak ta bawk a, chung zinga langsar zualte chu; Thangbawnga Thingsai, Lalkherha Biate, Kapa Khamrang te an ni a, Pastor te rawngbawlna an tanpui tha hle a, ringtu nun sawhnghehna kawngah an tangkai hle. Zoram hmun hrang hrang leh Mizoram pawn thlenga chanchintha hrilin mahni in lum kum 5 zet te an zin bosan chang te pawh a awm thin.

    Hetiang khawpa ropui hian kan Kristian hmasate ah Beihrual hi Pathian in a lo hmang tawh a. Tun thleng hian Beihrual hi khel lovin kan la hmang ve reng tho va, Beihrual kan hman avanga Kohhran hlim phah ta viau sawi tur kan awm lem lova, zirlai thu a chiang a insiamtha awm bawk mah ila, Kohhran pum hlawkna tur chu kan pho chhuak lem lova, ringthar kan siam belh zat leh Kristian muthlu mekte engzat nge kan kaihharh, report tur pawh kan nei thin lem lo bawk a, Kristian te inpawlhonaah kan kalphung pangai zawh pet pet a, rinna leh nghehna kawnga hmasawnna tak tak chhar si lo hian kum tam kan kal ta ni te pawn a lang. Hemi kawngah hian mawhphur bik leh mawhpuh tur bik kan awm lova, kan zavai a mawhphurhna a ni. Beihrual kan hmachhawn mekah hian Kohhran mipuite thahnemngai takin, Lalpa Pathian ko ei thei ngei turin kan inbuatsaih a tul hle a ni.

(“He Article hi Mizoram Presbyterian Kohhran Chanchin tih lehkhabu behchhan a ziah a ni”. -Editor)

No comments:

Post a Comment